Het beste van drie werelden: afwegingen bij een blended onderwijsontwerp

Het voorbije anderhalf jaar hebben we in het hoger onderwijs noodgedwongen en snel moeten overschakelen naar online afstandsonderwijs. Dit heeft veel gevraagd van zowel docenten als studenten. Tezelfdertijd is er ook veel ervaring opgedaan met vernieuwende online aanpakken, met behulp van educatieve technologie.

Nu is het moment om het globale plaatje te bekijken. Zo kunnen we de inzichten uit het hoofdzakelijk online onderwijs tijdens de coronapandemie combineren met de sterktes van het contactonderwijs op de campus. Op die manier kunnen we geleidelijk een blended leerproces voor de studenten ontwerpen, waarbij je als docent een bewuste keuze kan maken voor een evenwichtige mix tussen contactonderwijs op de campus, synchroon online onderwijs en asynchrone leeractiviteiten.

Wilfred Rubens, onderwijsconsultant en actieve blogger, gaat in zijn blogartikel Make the right choice! Deciding between asynchronous online learning, synchronous online learning and face-to-face learning? dieper in op die keuze voor een evenwichtige mix. Vanuit het perspectief van de docent geeft hij een overzicht van zowel de mogelijkheden als de beperkingen van:

De drie aanpakken worden optimaal gecombineerd in blended learning. We zetten de belangrijkste elementen uit het artikel op een rijtje.

Asynchroon online onderwijs

Bij asynchroon online onderwijs leren je studenten plaats- en tijdsonafhankelijk. Zij kunnen zelf kiezen wanneer en hoe zij met de leerstof aan de slag gaan. De communicatie verloopt niet live; dit laat toe dat studenten op eigen tempo kunnen werken.

Je kan hiervoor de digitale leeromgeving inzetten. Aan Odisee is deze gebaseerd op twee platformen, namelijk Toledo en Office 365. Daar vinden de studenten studiemateriaal, zoals documenten, presentaties en video’s. Daarnaast kunnen ze opdrachten maken en nagaan hoe ver ze staan met behulp van bijvoorbeeld quizzen en oefentoetsen. Adaptieve leerpaden kan je dan weer gebruiken om een persoonlijke leerroute voor de studenten uit te stippelen, waarbij je hen een opeenvolging van leeractiviteiten aanbiedt. Afhankelijk van hun resultaat op een vorige activiteit krijgen zij toegang tot nieuwe instructies en opdrachten.

Naast het individueel leren behoort het online in interactie gaan met anderen en samenwerking ook tot de mogelijkheden van asynchroon online onderwijs. Je kan hiervoor bijvoorbeeld discussiefora of groepskanalen opzetten. 

                          Freepik – Flaticon 

  • Je kan het inzetten voor een grote groep studenten.
  • Het is heel flexibel omdat de student zelf beslist wanneer en op welk tempo hij het studiemateriaal doorneemt. Je kan hierbij verschillende moeilijkheidsgraden voorzien, afhankelijk van het niveau waar de student zich bevindt, alsook uitbreiding en verdieping. Dit helpt de student om het studiemateriaal diepgaand te verwerken.
  • Diepgaande reflectie is mogelijk. Hierdoor is de kwaliteit van de bijdrages van studenten vaak hoger dan tijdens live interactie.
  • De informatie die je krijgt over wat de studenten doen in de digitale leeromgeving geeft je inzicht in waar zij staan in hun leerproces en waar je eventueel moet tussenkomen. Je kan ook geautomatiseerde en onmiddellijke feedback inzetten, bijvoorbeeld wanneer studenten een opdracht hebben ingediend.
  • Wanneer een student vragen heeft bij bijvoorbeeld een opdracht, kan hij deze niet onmiddellijk stellen aan jou als docent. Dit kan leiden tot verwarring en uitstelgedrag. Het is sowieso heel belangrijk dat je als docent voldoende aandacht besteedt aan het duidelijk formuleren van de verwachtingen en instructies bij opdrachten.
  • Een vaak gebruikte aanpak bij asynchroon onderwijs is dat je eerst uitleg geeft in een kennisclip en de studenten deze informatie daarna laat verwerken in bijvoorbeeld oefeningen. Deze aanpak is echter niet altijd toepasbaar. Zeker voor vaardigheden is het moeilijker om deze goed te ontwikkelen via asynchroon online leren.
  • Je dient erover te waken dat studenten niet geïsoleerd geraken. Als de focus bijna uitsluitend op asynchroon online leren ligt, ziet een student immers bijna nooit medestudenten of de docent. Je kan dit gedeeltelijk opvangen door geregeld online samenwerking in te bouwen.
  • Studenten moeten in sterke mate zelf hun leerproces kunnen reguleren: zij moeten duidelijk plannen wanneer ze welke activiteiten gaan uitvoeren en zich hier ook aan houden. Een online kalender of meldingen kunnen hierbij in zekere mate ondersteuning bieden.
  • De technologie, en in het bijzonder sociale media, kunnen voor afleiding zorgen. Om tot effectief online leren te komen, is het echter heel belangrijk dat de student de focus op zijn werk kan houden.
  • Asynchrone leeractiviteiten uitdenken en ontwikkelen is arbeidsintensief. Als docent moet je voldoende structuur en begeleiding inbouwen. Ook het opnemen van video’s vraagt de nodige voorbereiding.

Synchroon online onderwijs

Bij synchroon online onderwijs zitten jij en je studenten op hetzelfde moment online samen. Dan is er directe interactie mogelijk en kan je onmiddellijk feedback geven. Je kan deze online contactmomenten gebruiken om bijvoorbeeld vragen te beantwoorden, te coachen, studenten live online te laten samenwerken …

Aan Odisee gebruiken we Microsoft Teams voor synchroon online onderwijs. Er zijn verschillende mogelijkheden om live in interactie te gaan. Je kan zelf presenteren of een demonstratie geven, de studenten iets laten voorstellen, hen een poll laten beantwoorden, hen in de chat vragen laten stellen, hen samenbrengen in online breakout rooms …

Synchroon online onderwijs is in het bijzonder nuttig als het moeilijk is om fysiek samen te komen. Denk maar aan internationale samenwerkingen, studenten die op verschillende locaties zitten en/of hun studies combineren met een job. De reistijd die wegvalt kan je zo anders invullen.

                          Freepik – Flaticon

  • Je kan in interactie gaan met je studenten. Zo is het mogelijk om zelf vragen te stellen, vragen van studenten te beantwoorden en na te gaan of zij de instructies hebben begrepen. Je kan ook direct en efficiënt feedback geven. Als je de studenten bijvoorbeeld eerst elkaar feedback hebt laten geven in de digitale leeromgeving kan je tijdens een live online sessie de meest voorkomende fouten bespreken.
  • Ook studenten kunnen in interactie gaan met elkaar, bijvoorbeeld via breakout rooms en online whiteboards. Zulke mondelinge communicatie is vaak natuurlijker en aangenamer dan de communicatie via bijvoorbeeld een discussieforum. Je hoeft immers niet te wachten op bijdrages van anderen maar krijgt direct respons.
  • Je kan sessies opnemen, waarna studenten deze opnieuw kunnen bekijken.
  • Je kan een vrij grote groep laten deelnemen aan een live online sessie, al zijn de technische mogelijkheden soms beperkt om honderden studenten tezelfdertijd een sessie te laten volgen. Daarnaast is het moelijker om in interactie te gaan met heel grote groepen studenten.
  • Synchrone live online sessies bieden structuur voor het asynchroon online leren. Je kan bijvoorbeeld vragen of afgeronde taken bespreken. Door regelmatig live online sessies in te plannen voorzie je bakens waar studenten naartoe kunnen werken. Zo ondersteun je hen om stapsgewijs verder te komen in hun leerproces.
  • Synchroon online onderwijs is minder flexibel dan asynchroon online onderwijs. Je moet immers op hetzelfde moment online  samenkomen, met sessies die even lang duren voor elke student.
  • Je kan in principe instructie voorzien via synchroon online onderwijs. Toch is asynchroon online onderwijs hiervoor geschikter, deels omdat het flexibeler is. Als studenten bijvoorbeeld afgeleid zijn bij een live online sessie, missen zij dit compleet. Bij asynchroon onderwijs kunnen ze, zelfs als ze afgeleid zijn, iets altijd nog op een later moment hernemen.
  • In vergelijking met contactonderwijs op de campus weet je als docent bij synchroon online onderwijs minder goed of je studenten actief deelnemen.
  • Het is vermoeiender en cognitief veeleisender om een live online les te volgen dan deze fysiek bij te wonen op de campus. Je moet bijvoorbeeld meer inspanning leveren om non-verbale signalen te zenden en te ontvangen.
  • Technische problemen, zoals een zwakke internetverbinding, kunnen voor problemen zorgen bij synchroon online onderwijs. Dit kan bijvoorbeeld een drempel vormen voor een vlotte interactie.

Contactonderwijs op de campus

Bij fysiek contactonderwijs leer je op locatie, bijvoorbeeld op de campus. Je kan er de voorkeur aan geven om het contactonderwijs op de campus voor te behouden aan activiteiten waarbij veel interactie nodig is (bv. klasgesprekken, debatten …) en activiteiten waarin praktijkervaring opdoen (bv. labo’s, vaardigheden inoefenen …) centraal staat.

                           Freepik – Flaticon

  • Je hebt minder risico op technische problemen die de communicatie tussen studenten en docenten kunnen belemmeren.
  • De interactie vindt op een natuurlijke manier plaats omdat mensen elkaar kunnen zien en zich naar elkaar kunnen richten om te praten. Je kan onmiddellijk feedback en uitleg bij vragen geven aan de studenten.
  • Je hebt een beter overzicht van de activiteit van de studenten tijdens de les, al kunnen studenten ook bij contactonderwijs met andere dingen bezig zijn dan je denkt.
  • Je kan vaardigheden demonstreren en laten inoefenen. Dit kan in een authentieke context plaatsvinden.
  • Het is minder flexibel omdat de studenten naar een locatie moeten komen. Dit kan de deelname beperken van bijvoorbeeld studenten die hun studies moeten combineren met werk of studenten die ziek zijn.
  • Als docent bepaal je het tempo. Daardoor hebben studenten minder controle over hun eigen leren, zeker in vergelijking met asynchroon online onderwijs, waarbij studenten zelf beslissen wanneer en op welk tempo ze leren.

Blended learning

Met blended learning streef je ernaar om de drie aanpakken optimaal te combineren. Je kan bijvoorbeeld instructie geven via asynchroon online onderwijs door middel van kennisclips. Synchroon online onderwijs kan je inzetten om de studenten vragen te laten stellen en hen feedback te geven. Het fysieke contactonderwijs kan je dan voorbehouden voor leeractiviteiten die veel interactie vragen, bijvoorbeeld om kennis te maken met elkaar bij de start van het academiejaar, om complexe casussen in groep te bespreken of om vaardigheden in te oefenen.

                          Surang – Flaticon

Zelf aan de slag

Als docent is het belangrijk om een afweging te maken wat voor jouw opleidingsonderdeel de optimale blend kan zijn. Ga hierbij voor jezelf na welke activiteiten noodzakelijk zijn om op de campus te laten doorgaan, welke activiteiten je studenten zelfstandig online kan laten doorlopen en voor welke activiteiten je live online ondersteuning wil bieden.

Met de ABC-methodiek kan je je blended onderwijsontwerp stap voor stap vormgeven en uitwerken. Ook de pagina’s op het personeelsplatform over bijvoorbeeld blended learning, online lesgeven, de digitale leeromgeving en digitale evaluatie kunnen inspiratie bieden. Daarnaast staan de ICTO-collega’s voor je klaar om je tijdens een of meerdere begeleidingssessies verder op weg te helpen.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *