Hoe kan je zelfregulerend leren bij je studenten online stimuleren?

Bij onderwijs met online activiteiten, waaronder in een blended onderwijsaanpak, hebben studenten een grote vrijheid en flexibiliteit om hun leerproces zelf vorm te geven. Het onderwijs is minder gebonden aan plaats en tijd, de studenten voeren verschillende activiteiten zelfstandig uit, ze dienen zich op een gedegen manier voor te bereiden op contactmomenten … Hierbij speelt zelfregulatie een cruciale rol.

Zelfregulatie of zelfgestuurd leren houdt in dat studenten bewust stilstaan bij hoe, wat en waarom ze leren. Ze zijn actief betrokken bij hun eigen leerproces en nemen dit zelf in handen. Concreet houdt dit in dat studenten de nodige vaardigheden hebben om hun werk te plannen, hun voortgang te bewaken, stil te staan bij wat ze hebben gerealiseerd en op basis hiervan hun aanpak waar nodig bij te sturen.

Vaak wordt ervan uitgegaan dat studenten deze complexe vaardigheden al onder de knie hebben. Toch is het belangrijk om hier ook als docent expliciet aandacht aan te besteden, zeker wanneer er een grotere zelfredzaamheid van de studenten verwacht wordt. Je kan hierop inzetten door middel van kleine ingrepen. Zo help je studenten om effectieve strategieën aan te leren en ondersteun je hen om zelfregulerend te werken. Bovendien zet je zo in op eigenaarschap, waarbij je je studenten geleidelijk meer verantwoordelijkheid laat nemen over hun eigen leerproces.

In deze Digitaleren-tip gaan we in op hoe je zelfregulerend leren bij je studenten kan aanmoedigen, in het bijzonder bij online onderwijsactiviteiten. We nemen hierbij de drie fases van zelfregulatie volgens Zimmerman (2002) als kapstok: de voorbereidingsfase, de uitvoeringsfase en de reflectiefase.

In de voorbereidingsfase ligt de focus op oriënteren en plannen. De studenten dienen te weten wat er van hen verwacht wordt. Op basis hiervan stellen zij concrete doelen voorop en plannen zij hoe ze het werk gaan aanpakken.

Hoe kan je dit als docent ondersteunen?

  • Je kan de doelen en verwachtingen van een online module, les of opdracht kort overlopen in een online kick-off meeting of een kennisclip.
  • Wanneer je studenten kunnen inschatten wat hun beginniveau is, kunnen zij zich goed oriënteren op de les of activiteit. Je kan bijvoorbeeld een aantal oefeningen, een poll of quiz met Wooclap (de opvolger van Mentimeter) voorzien om te peilen naar hun voorkennis en/of vaardigheidsniveau. Zo krijgen je studenten alvast een blik op wat al lukt en waar ze nog tegenaan botsen.
  • Geef je een opdracht tijdens een online les? Je kan enkele studenten aan het woord laten om de opdracht in eigen woorden te formuleren of je kan hen dit in de chat laten posten. Zo kan je steekproefsgewijs nagaan of men de opdracht volledig begrijpt.
  • Je kan voor bijvoorbeeld een semestervak een voorbeeldplanning op Toledo plaatsen. Hierin kan je de lessen op de campus vermelden, evenals vrijgeroosterde tijd voor zelfstandige online activiteiten, tussentijdse intervisiemomenten en deadlines voor opdrachten. Deze ingeplande elementen vormen in de eerste plaats bakens voor de studenten, op basis waarvan zij hun werk dan verder in alle vrijheid kunnen inplannen. Een overzicht van alle opdrachten, waarbij studenten deze na voltooiing één voor één kunnen afvinken, kan ook een hulpmiddel zijn.

In de uitvoeringsfase draait het om monitoren en aanpassen. De studenten voeren de activiteiten uit, waarbij zij het eigen leerproces bewaken. Dit houdt onder andere in dat zij hun tijd goed verdelen, nagaan of de gekozen strategieën werken en waar nodig ‘en route’ hun aanpak bijstellen.

Hoe kan je dit als docent ondersteunen?

  • Je kan een discussieforum voorzien waarop studenten onder elkaar de inhoud van de cursus kunnen bespreken en elkaars vragen kunnen beantwoorden. Je kan aangeven dat je bijvoorbeeld op een vast tijdstip in de week het discussieforum checkt om, indien nodig, bij te sturen of extra toelichting te geven bij vragen waarop men vastloopt. Je kan er ook voor kiezen om de vragen te verzamelen en deze tijdens een contactmoment te bespreken. Voor een discussieforum kan je bijvoorbeeld een kanaal in een Microsoft Team of een discussieruimte in Toledo opzetten.
  • Wanneer studenten zelfstandig aan een opdracht dienen te werken, kan je ervoor opteren om een tijdsblok vast te leggen waarop je online beschikbaar bent voor vragen. Het is aan de studenten zelf om te beslissen of zij tijdens dit tijdsblok de opdracht uitvoeren. Het voordeel voor hen is dat ze snel bij jou terecht kunnen bij eventuele vragen of problemen die opduiken. Je kan voor dit tijdsblok bijvoorbeeld een Microsoft Teams-meeting openstellen.
  • Tussentijdse opvolging en feedback zijn de middelen bij uitstek voor studenten om te weten hoe ver zij staan. Dit kan onder andere door te werken met quizzen in Wooclap (de opvolger van Mentimeter), door interactieve bouwstenen met H5P aan te bieden of door tussentijdse opdrachten of tests met bijvoorbeeld geautomatiseerde feedback in Toledo te voorzien. Je kan deze ook integreren in een leerpad, waarbij de studenten een stapsgewijze opeenvolging van leerstof en/of leeractiviteiten kunnen raadplegen en uitvoeren. Wanneer je dit leerpad adaptief maakt, geef je de studenten pas toegang tot een volgende stap wanneer zij aan bepaalde voorwaarden voldoen (bv. een vorige stap volledig doorgenomen, een minimumscore behaald op een oefening, lid zijn van een specifieke groep …). Zo kunnen zij hun voortgang zelf bijhouden.
  • In het kader van bijvoorbeeld projectwerk kan je ook tussentijdse feedback- of intervisiemomenten voorzien. Hierbij kan je zowel het voorlopige resultaat bespreken als peilen naar het proces en de stappen die de studenten intussen gezet hebben. Zo staan ze stil bij hun eigen denkproces en kunnen zij dit waar nodig bijsturen. Zo’n bespreking kan bijvoorbeeld tijdens een online afspraak, één-op-één of in kleine groepjes. Microsoft Bookings is een mogelijk middel om studenten afspraken te laten maken.
  • Wanneer je werkt met tussentijdse deadlines helpt dit studenten om uitstelgedrag te vermijden. Je kan bijvoorbeeld met deadlines in Toledo je studenten eraan herinneren tegen wanneer zij een bepaalde opdracht moeten indienen.

In de reflectiefase staan evalueren en reflecteren centraal. De studenten vergelijken het behaalde resultaat met het oorspronkelijke doel. Daarnaast staan ze stil bij de wijze waarop ze de activiteit hebben uitgevoerd en of ze deze aanpak naar de toekomst toe al dan niet moeten bijstellen. De studenten nemen de vaststellingen uit deze fase mee naar de voorbereidingsfase van een volgende activiteit. Zo is de cyclus rond.

Hoe kan je dit als docent ondersteunen?

  • Je kan de studenten een exit ticket laten invullen op het einde van de les of activiteit. Op basis hiervan kan je gericht doorverwijzen naar studiemateriaal, extra oefeningen openstellen, vragen bundelen die in een volgende les behandeld worden … Je kan dit op papier doen maar je kan ook bijvoorbeeld een Microsoft Form laten invullen. Voorbeelden waarnaar je kan peilen in dit exit ticket:
        • Dit is de belangrijkste boodschap die ik meeneem uit de les: …
        • Dit doel wilde ik bereiken: …
        • Dit heeft mij geholpen om mijn doel te bereiken: …
        • Dit is goed gelukt omdat …
        • Dit verliep moeilijk omdat …
        • Dit zou ik een volgende keer anders doen: …
        • Hierover wens ik graag nog meer uitleg: …
        • Hierover heb ik nog vragen: …
  • Je kan de studenten ter afsluiting van een activiteit een aantal vragen of oefeningen laten oplossen via een online quiz (bv. met Wooclap, de opvolger van Mentimeter), vragenlijst (bv. met Microsoft Forms), opdracht of test (bv. met een Toledo-toets). Zo kunnen zij nagaan in welke mate ze de vooropgestelde doelen hebben bereikt en wat ze nog diepgaander moeten bestuderen.
  • Bij groepsopdrachten zijn het bij uitstek de groepsleden die een goed zicht hebben op hoe het proces verlopen is. Met behulp van peer assessment kan je studenten elkaar laten beoordelen op het vlak van hun inbreng en inzet tijdens het proces. Leidt de groepsopdracht tot een eindproduct dat kan voorgesteld worden? Ook dan kan je peer asssessment inzetten om groepjes bijvoorbeeld aan elkaar feedback te laten geven en elkaars werk te laten beoordelen op een aantal vooraf vastgelegde criteria. Je kan hiervoor onder andere in Toledo de group, peer and self assessment tool inzetten.

Graag meer informatie?

Becris. (n.d.). Engineering. Flaticon. https://www.flaticon.com/free-icon/engineering_3079162?term=process&page=1&position=5&page=1&position=5&related_id=3079162&origin=search

Boelens, R., De Wever, B. & Voet, M. (2017). Four key challenges to the design of blended learning: A systematic literature review. Educational Research Review, 22, 1-18. https://doi.org/10.1016/j.edurev.2017.06.001.

Brouwer, A. (13 september 2020). Zelfregulatie ondersteunen bij online leren. Social media in het mbo. https://socialmediainhetmbo.nl/office365/zelfregulatie-ondersteunen-bij-online-leren/.

Eucalyp. (n.d.). Iteration. Flaticon. https://www.flaticon.com/premium-icon/iteration_3316403?term=process&page=1&position=24&page=1&position=24&related_id=3316403&origin=search

Flat Icons. (n.d.). Procedure. Flaticon. https://www.flaticon.com/premium-icon/procedure_3588175?term=process&page=1&position=47&page=1&position=47&related_id=3588175&origin=search

Freepik. (n.d.). Wheel. Flaticon. https://www.flaticon.com/premium-icon/wheel_1491722?term=steering%20wheel%20boat&page=1&position=5&page=1&position=5&related_id=1491722&origin=search

Jansen, R. (22 juli 2021). Zelfregulatie in blended onderwijs. Onderwijskennis. https://www.onderwijskennis.nl/artikelen/zelfregulatie-blended-onderwijs.

Royackers, J. (12 mei 2019). Zelfsturing en de leerling. Schoolmakers. https://www.schoolmakers.be/differentieren/modernisering-zelfsturing-en-de-leerling/.

Zimmerman, B. (2002). Becoming a self-regulated learner: An overview. Theory into practice, 41(2), 64-70. https://doi.org/10.1207/s15430421tip4102_2

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *