Text in an online world: To read or not to read (the e-book)

Mary Burns beargumenteert – in haar artikel “To Read Or Not To Read: Text In An Online World” – dat er meerdere redenen zijn waarom het gebruik van tekst bij online leren vaak als problematisch en niet optimaal wordt omschreven. Ze brengt echter ook argumenten aan waarom het gebruik van tekst als medium volgens haar toch belangrijk blijft.

Vanuit haar ervaringen biedt ze zeven manieren om de tekstgerelateerde problemen aan te pakken (hoewel ze niet noodzakelijkerwijs op te lossen zijn).

In deze digitaleren-tip vertalen we deze tips voor docenten naar tips rond het nut en de inzet van cursusteksten en dus ook de e-books voor studenten.

1. Kies bewust voor het schrijven van tekst

Al bij het schrijven van je cursustekst houd je best rekening met wat het beste medium is om bepaalde informatie te verwerven. 

Voor de demonstratie van vaardigheden, apparatuur of handelingen kan een video (met ondertiteling) meer waard zijn dan een uitgeschreven tekst.

Voor het weergeven van historische informatie is een tijdlijn mogelijk meer geschikt dan een opsommingslijst. 

Tekst is vanzelfsprekend wel nuttig, o.m. omdat het eenvoudig te produceren is, omdat voor vele onderwerpen tekstbronnen meest voorhanden zijn of omdat het de student toelaat eerst de eigen verbeelding te gebruiken.

Bij het aanbieden van de cursustekst online zijn er dan weer in sommige gevallen andere visualisaties of media beter geschikt.

Zo zou je bijvoorbeeld in je cursustekst i.p.v. in twee pagina’s uit te schrijven wat er allemaal aan bod komt tijdens een demonstratie, diezelfde twee pagina’s kunnen gebruiken om op papier “de link naar” en in het e-book “een ingesloten“ video (met ondertiteling) te plaatsen.

De ruimte die vrijkomt, kan je voor de student open laten om zelf een mindmap of stappenplan toe te voegen. 

Voorbeeld uit de cursus “Hedendaags Metselwerk”
(met dank aan Stijn Van der Meersch)

2. Maak je teksten toegankelijk (en inclusief)

Houd bij het schrijven van je cursustekst best direct rekening met de algemene en academische leesvaardigheid van je studenten.  

Ook in Microsoft Word vind je daarvoor hulpmiddelen zoals de “Editor” op het tabblad “Controleren”. Naast de spelling- en grammaticacontrole voert de Editor ook een analyse uit op de leesbaarheid van de tekst.

Screenshot van Editor knop in Word Tabblad Controleren

Ontbreekt het knopje Editor in Word? Bekijk dan even dit artikel van Microsoft.

De analyse van je tekst kan je een zicht geven op de “Beknoptheid” en “Duidelijkheid” van je cursustekst. 

Er kunnen ook andere aandachtspunten aan het licht gebracht worden  zoals het inclusief taalgebruik, gevoelige geopolitieke referenties of woordkeuze.

Screenshot resultaat Editor

Microsoft Word beschikt ook over een Toegankelijkheidscontrole.

Deze controle wijst je op zaken als “alternatieve teksten bij figuren” of op “moeilijk leesbare teksten”.

Screenshot van Toegankelijkheidscontrole
AnDeMoor2

An De Moor, talenbeleidcoördinator van Odisee, vult aan met volgende informatie:

  • Algemene tips rond de leesbaarheid van teksten kunnen helpen om je eigen cursustekst kritisch te bekijken. Kijk bijvoorbeeld eens naar de 4 tips in het artikel “Begrijpelijk lezen”. 
  • Wil je jouw cursustekst grondig screenen, dan kan je de Schrijfhulp Academisch Nederlands gebruiken. Dit geeft je bv. tips over de zinslengte en de relatie tot de leesbaarheid van een tekst.
  • Ook interessant om weten: het starttaalniveau van eerstejaarsstudenten is – volgens het Europees Referentiekader –  B2 voor de bacheloropleidingen en B1 voor de graduaten. 

3. Heb aandacht voor de manier waarop tekst georganiseerd is

Het “sjabloon voor schriftelijk studiemateriaal” bevat een voorbeeld van de structuur en de layout van een cursustekst. Hierbij wordt ook rekening gehouden met de Odisee-huisstijl. 

Het “schriftelijke” van het sjabloon verwijst naar de keuze van de docent om een cursus te ontwikkelen die hoofdzakelijk tekst zal bevatten, nog vooral op papier zal worden afgeleverd en de basis vormt voor het e-book dat eruit voortvloeit.Screenshot uit handleiding sjabloon schriftelijk studiemateriaal

Bij het schrijven van de cursustekst is het aan de docent om na te denken over het opdelen van de tekst met koppen, subkoppen en paragrafen, het gebruik van opsommingen of het toevoegen van leerondersteunende hulpmiddelen zoals samenvattingen, oefeningen, studeeraanwijzingen, trefwoorden in de marge, enz… 

Het tabblad “Odisee – Schriftelijk Studiemateriaal” geeft hiervoor ondersteuning aan docenten door verschillende functionaliteiten van Word samen te brengen op één tabblad.

Tabblad Odisee - Schriftelijk Studiemateriaal

Nadenken over een goede organisatie van de tekst vormt al een uitdaging bij het schrijven van een cursustekst voor print en dus nog meer wanneer je weet dat studenten in stijgende mate de e-books ook gebruiken om de teksten te verwerken.

Grafiek aantal hits per lesdag op de e-books

4. Gebruik foto’s en afbeeldingen om de belangrijkste concepten te ondersteunen

Afbeeldingen en foto’s in de cursusteksten van Odisee worden – meestal – in zwart-wit gedrukt voor de studenten. Toch kan je best de kleur-versies gebruiken in je cursusteksten, omdat het e-book deze kleuren wel toont.

Via het eBooks docentoverzicht en de cumlaude Author (zie handleiding) kan je multimediale verrijkingen, zoals video, audio of een afbeeldingencarrousel, aan je cursustekst toevoegen. 

Voorbeeld uit de cursus “Infrastructuur 2”
(met dank aan David Peters)

 

 

Mary Burns refereert aan de multimediaprincipes van Mayer m.b.t. het combineren van verschillende media (tekst, afbeeldingen, video, audio) om studenten te helpen leren. Daarover meer in de Digitaleren-tip: Vuistregels bij het gebruik van presentaties en kennisclips.

5. Maak het (online) lezen actief en interactief

Mary Burns verwijst naar een aantal activerende leestechnieken, waaronder “SQ3R” of “Text Protocols” om studenten individueel of samen te laten lezen, te laten discussiëren of d.m.v. vragen de tekst actief te laten verwerken i.p.v. deze “enkel” maar te lezen.

Introduceer – bijvoorbeeld – de SQ3R-methodiek bij de studenten en laat hen tijdens de “Retrieve”-stappen hun notitiepagina’s gebruiken om hun antwoorden bij de zelf geformuleerde vragen ook met jou te delen (zie eBooks – handleiding voor studenten, p. 9 e.v.). Als docent kan je met deze informatie aan de slag om denkfouten of originele vragen ook in jouw lessen te gebruiken.

Voeg interactieve oefeningen toe (via H5P of andere externe toepassingen) waarmee studenten op een actieve manier de leerstof kunnen verwerken.

Voorbeeld uit de cursus “Wiskunde 2.1”
(met dank aan Sara Van den Bulcke)

6. Doe het lezen tellen

Zorg dat het lezen van de cursustekst voor de studenten rendeert, op zo’n manier dat het hen er ook verantwoordelijk voor stelt.  Een pre-test voor de les via Wooclap of Toledo is natuurlijk mogelijk, maar je kan ook het e-book inzetten om hun voorkennis bij de start van de online les te activeren.

Veronderstel je bijvoorbeeld dat de studenten een hoofdstuk hebben gelezen vooraleer ze naar de online les komen? Laat studenten dan de notitiepagina’s bij het hoofdstuk met jou als docent delen (zie eBooks – handleiding voor studenten, p. 9) en geef hen bij aanvang enkele minuten om in hun e-book de antwoorden op een aantal gerichte vragen te laten markeren (zie 10.2 in eBooks – handleiding voor studenten).

Voorbeeld delen van lesnotities
(met dank aan Joris Desseyn)

 

7. Breng het lezen offline

Offline, technischer geïnterpreteerd, betekent voor de eBooks van Odisee dat de studenten ook zonder internetverbinding een e-book kunnen raadplegen. Ze kunnen daarvoor gebruik maken van de specifieke apps voor tablet en laptop op Windows, MacOS, iOS of Android.

“Take it offline”, zoals Mary Burns het bedoelt, bevestigt dan weer de keuze van Odisee om op dit moment de studenten steeds de combinatie van een papieren én een digitale versie van dezelfde cursustekst te bezorgen: “The research is clear—we read better from paper than from a screen (Tufte, 1990; Liu, 2005; Carr, 2011; Wolf, 2018).” 

Het is niet omdat er een e-book is, dat studenten in het e-book de tekst moeten lezen. Ze beschikken ook over de papieren versie en kunnen die in combinatie met het e-book blijven gebruiken. Het e-book wordt dan veel meer een hulpmiddel om de multimediale aanvullingen terug te vinden, zelf aantekeningen te maken of d.m.v. de notitiepagina’s in interactie te gaan met anderen.

Studiemateriaal en ICTO

ICTO ondersteunt het gebruik van uiteenlopende technologieën voor het ontwikkelen van online cursusteksten (e-books), online cursussen (e-courses), online leerpaden (Toledo/e-courses) en ondersteunende multimedia (QR-codes, H5P, video, audio, enz.)

Bekijk de digitaleren-tips, vraag een workshop aan of reserveer een ICTO-begeleidingssessie.

Studiemateriaal @ Odisee

Deze digitaleren-tip past ook bij de visie op studiemateriaal in het kader van Odisee 2027. 

Opleidingen worden gestimuleerd om na te denken over de rol van handboeken, cursusteksten en online cursussen als ondersteunend studiemateriaal bij de flexibele en wendbare leerpaden die de studenten doorlopen.

Wens je als docent (of student) van Odisee een bijdrage te leveren aan dit project?
Word dan lid van het MS Team: Studiemateriaal @ Odisee

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *